Ghi
Dọn I
II
1 2 3 4 5 6 7
8
|
Hồng Ánh lấy
chồng
Đọc bài này, thì mới hỡi ơi
về cái chuyện bạn bè quen biết ở trên đời.
Chuyện lấy chồng lấy vợ là
chuyện đại sự, dù có không thích, không ưa, nhưng lỡ quen biết cả hai
bên, thì
cũng dẹp cái chuyện không ưa qua một bên, mà im tiếng, hoặc nếu có lên
tiếng, thì
chỉ để chúc mừng, chứ đâu có mượn dịp quan trọng như vậy, để đâm sau
lưng ‘cái
tay’ mình không may đã có quen, đã có thời từng coi nhau là bạn?
Gấu không quen người đẹp,
nhưng quen NTS, và có khá nhiều kỷ niệm đẹp về ‘cái tay’ này.
Từ 'cái tay này', Gấu hay dùng, chắc 'cái tay
Osin này’ hay đọc Gấu rồi
bị ảnh hưởng, chăng?
*
Từ ‘đại gia’, người đầu tiên sử dụng nó, là … Gấu, trong
bài viết “Những đại gia của môn phái tiểu thuyết lịch sử”.
Đại gia ở đây dùng
theo nghĩa đẹp, như một đại môn phái, trưởng môn nhân của một dòng văn
chương,
hay võ học, khác hẳn cách dùng ở trong nước sau này. Hay như cái tay
Osin này
dùng.
*
Tôi đã từng chứng kiến một số
đại gia lăn xả vào tán tỉnh cô đào tài sắc này. Có lần, một chủ doanh
nghiệp
trẻ, được ăn cơm cùng Hồng Ánh, ngồi nhà hàng máy lạnh mà mồ hồi cứ đổ
ra như
tắm. Hồng Ánh, những khi
“giải lao” giữa các lần yêu vẫn tìm tới tôi.
Blog Osin
Viết như thế thì quá khốn nạn. Viết lại ở
đây, thật thấy nhục nhã lây, 'cũng một lũ đực rựa khốn nạn', nhưng
chẳng lẽ không nói tới? NQT
*
Gấu về Hà Nội lần đầu tiên,
quen băng NTS, và sau đó, đi nhậu nhiều lần. Gấu cũng chẳng hỏi gì về
anh, và
có vẻ như anh quen biết rất nhiều. Anh và một ngưòi bạn thân của anh lo
cho Gấu
nhiều chuyện, và có thể, nếu không có họ, Gấu không được thoải mái như
vậy,
trong hai lần về Hà Nội.
Anh bạn kia, vì Gấu mà gặp một vài chuyện bực mình, khiến Gấu ân hận
hoài.
Tiện đây, xin bỏ qua cho Gấu, do lỡ dại miệng, và mê gái, mà để xẩy
chuyện. NQT
*
Về cái gọi là tình bạn, cổ nhân
có câu lấy lòng thành ra mà đãi bạn trước, rồi sau đó, nếu gặp tay
không phải là
bạn, thì né, đem cái lòng thành đi kiếm tay khác để trao, và cứ thế, cứ
thế.
Chơi
với bạn, mà ‘thử’ bạn trước, là hỏng.
Có người khi chơi với bạn, là
tìm đường dò la trước, cũng hỏng.
Gấu chơi với băng Tập San Văn
Chương, quen thật thân, với, thí dụ Joseph Huỳnh Văn, vậy mà chẳng hề
biết
gì về anh, về gia đình anh. Chỉ đến khi anh mất, Gấu mới biết chuyện
anh có bà
con họ hàng gì đó với Huỳnh Văn Trọng.
Đọc, có vẻ Gấu này chơi với bạn
hết mình, nhưng cũng không phải như vậy. Trên đời này, người làm khổ,
lợi dụng
bè bạn, không ai hơn được Gấu, thế mới nhảm. Gấu đang loay hoay viết
hồi ký, kể
những chuyện động trời Gấu làm khổ bạn bè, như là những dòng
‘confession’ trước
khi đi.
Tiểu thuyết lịch sử
Những
đại gia của dòng văn học tiểu thuyết lịch sử
*
Lại
nói chuyện 'đại
gia'.
Từ
‘đại gia’, người đầu tiên sử dụng nó, là … Gấu, trong
bài viết “Những đại gia của môn phái tiểu thuyết lịch sử”.
Đại gia ở đây dùng
theo nghĩa đẹp, như một đại môn phái, trưởng môn nhân của một dòng văn
chương,
hay võ học, khác hẳn cách dùng ở trong nước sau này. Hay như cái tay
Osin này
dùng.
Khi
dịch The Great Gastby, là Đại gia Gatsby,
thú thực, không hiểu dịch giả hiểu từ ‘đại gia’ theo
nghĩa nào,
‘tốt’ [theo cái nghĩa trong "Những đại gia trong dòng văn chương tiểu
thuyết lịch
sử"], hay xấu [theo nghĩa mà cái tay Osin xúi người đẹp đá đít nhà
phê bình,
anh ta sẽ giới thiệu cho cả một tá đại gia, tha hồ mà chọn] ?
Vả chăng, dù tốt, dù xấu, đều quá coi thường
nguyên tác. Đây là một trong những tác phẩm kinh điển của văn chương
Mẽo, mà nỡ
lòng nào dịch kiểu bình dân, “bần cố nông” như thế.
Chỉ có
thể dịch là Gatsby Vĩ Đại.
May quá
còn cuốn kia, cũng bảnh
chẳng thua gì Gatsby Vĩ Đại,
tức cuốn Tender Is The Night,
được một tên
nhà văn
Ngụy, là Mặc Đỗ, dịch là Cuộc Tình
Bỏ Đi.
Tuyệt
cú mèo!
Tay dịch giả này, TL, không phải dân pro, chắc thế ? Rành tiếng
Anh tiếng U,
do sống ở nước ngoài ?
Vì sống ở nước ngoài, mù tịt lịch sử Mít, nên chẳng biết "làm giặc"
nghĩa là gì ?
Đọc bài viết của ông ta, về Đại gia
Gatsby mới hỡi ơi. Đúng là mù tịt về văn học, nhưng rành tiếng
Mẽo!
Y
chang mấy ông mấy
bà mù tịt về phê bình, nhưng rành tiếng Tây!
*
Nhìn mặt nổi, thì đúng như
dịch giả, và đa số nhận định, The
Great Gatsby (1925) là một tác phẩm phê phán xã
hội Mẽo, giấc mơ Mẽo; ẩn tàng ở trong đó còn có cả chủ nghĩa bài Do
Thái, nhưng
đây chính là một câu chuyện tình thê lương, được viết bằng một giọng
văn cay
đắng
ngọt ngào, doux-amer, chữ của Beigbeder, không thể nào bắt chước được,
một
giọng văn đạt tới đỉnh cao, sau khi tác giả của nó phải hì hục viết 160
cái
truyện ngắn để mua áo dài cho bà vợ Zelda.
Cuốn
truyện còn mang
hơi hám
tự thuật, vì Gatsby, một cách nào đó, chính là Fitzgerald. Sinh tại
Saint Paul,
Minnesota, [hình như đây là nơi trú ngụ và sau cùng an nghỉ của nhà thơ
TTT?],
ông chẳng bao giờ thành công trong cái việc lòn lỏi vào thế giới của
những đại
gia, những câu lạc bộ của các tỉ phú, và còn bị đội banh football
Princeton
khinh khi, và không bao giờ qua khỏi vết thương lòng này! Mặc dù không
như nhân
vật của mình, bị làm thịt, tuy nhiên, ông cũng ngỏm năm 44 tuổi, vì
nhậu, vì
chẳng còn ai biết đến mình, 8 năm sau, đến lượt bà vợ chết cháy trong
nhà
thương điên.
Những cuốn tiểu thuyết lớn ghét
người ta kính trọng chúng. Chúng thích sống, nghĩa là được đọc, vò xé,
nghiền nát,
đối chứng, tranh cãi, nhận chìm. Đã đến lúc phạng cho Hemingway một
hèo. Ông dám
nói đùa: Một tác phẩm lớn là thứ mọi người đều nói tới nhưng đếch có ai
đọc.
Frédéric Beigdeber [phê bình
gia của một số tạp chí như Voici,
Paris-Première, Lire…]
Beigdeber viết về Gatsby:
Những tiểu thuyết lớn đều có
tính dự báo, prémonitoire. Colette phán, ‘tất cả những gì người ta viết
thì sau
cùng đều trở thành thực’ [‘tout ce qu’on écrit finit par devenir
vrai’]. Cái
nước Mẽo
tham tiền hám của, ích kỷ mà Fitzgerald mô tả ngày càng tệ hại đi và
trở thành
người tình của Trái Đất. Những giấc mơ huy hoàng sau cùng biến thành
những cái
lưỡi bằng gỗ nhớp nhúa [do nốc nhiều rượu quá]. Thế giới là một bữa
tiệc,
party, của lạc thú, một bữa tiệc khởi đầu tuyệt vời, nhưng kết thúc
thật thảm hại,
giống như cuộc đời [một tiến trình phân huỷ]. Đừng bao giờ tỉnh dậy.
Fitzgerald
là một người ngoan đạo, với ông hạnh phúc, phải sòng phẳng với nó, và
tội lỗi
thì phải bị trừng phạt. Tất cả những thần linh thì đều đã chết; những
cuộc chiến,
đã thực hiện, những hy vọng ở con người, lầm lạc [Tous les dieux morts;
toutes
les guerres, faites; tous les espoirs en l’homme, trompés. Fitzgerald: This
side of Paradise]. Chỉ còn có mỗi một việc để làm là mô tả đám
trưởng giả, quí tộc New York,
sáng
ngời đến trở thành mù lòa, và sau cùng tắt ngấm, như những loài khủng
long.
Giấc
Mơ Mẽo
Tuổi thơ là một cơn mộng không biết mình là cơn mộng
Trong nhiều năm
nhiều năm, một
giấc mơ trở đi trở lại hoài trong đầu tôi, giấc mơ này đưa tôi tới một
cái sân lớn
của con phố Rosellon, thành phố Barcelone, ở đó, đứa trẻ là tôi chơi đá
banh một
mình sau ngày học dài, trở về nhà, và trong khi chờ cơm, tôi bịa ra
những trận
banh. Cái sân đó, bao bọc chung quanh là những nhà cửa xám xịt, buồn
thỉu buồn
thiu, nét đặc biệt của thời kỳ đó, những năm dài cực nhọc tại Tây Ban
Nha thời
hậu chiến. Trong trí tưởng tượng của tôi, tôi là cả hai muơi hai cầu
thủ cùng một
lúc, một phần thân thể của tôi - gồm mười một cầu thủ - nhập vai tấn
công, cứ
như thể nó là Brésil tại Cúp Thế Giới ở Thụy Điển, trong khi phần còn
lại, lo
phản công. Tôi quên không tưởng tượng ra trọng tài, và mỗi một đội như
thế - mỗi
một phần của cơ thể của tôi như thế đó – có thể thắng, hay bại, tuỳ
thuộc vào
thiên tài mà mỗi đội phô ra, Được hỗ trợ bởi thiên tài tuổi thơ, tôi
bịa ra những
cú mơ mộng thần sầu, làm dựng tóc gáy cầu trường tưởng tượng, mà những
khán giả
của nó, là những cư dân ở trong những căn nhà xám xịt xỉn xìn xin,
thỉnh thoàng
họ còn thò đầu ra khỏi cửa sổ, chăm chú theo dõi một cách buồn bã,
thằng nhỏ khốn
khổ khốn nạn, một mình chơi với quả banh tồi tàn kết bằng rơm.
Enrique
Vila-Matas
Cuộc Tình
Bỏ Đi
Nhưng nếu coi cuộc chiến khốn
kiếp là Ngày Hội Nhân Gian thì Một Chủ Nhật Khác lại bảnh nhất
trong
những cuốn bảnh nhất, so với Anh Môn Vĩ Đại và Gatsby Vĩ Đại
Chắc
chắn TTT phải đã từng đọc
Fitzgerald, và có trong đầu cuốn Cuộc
Tình Bỏ đi, trong khi viết Một
Chủ Nhật
Khác
Xuất bản
'Đại gia Gatsby' ở Việt Nam
V/v
Đại gia
Trịnh
Lữ. Gấu mới biết, trên Tiền Vệ cũng có nhiều người lên tiếng.
*
Thoạt đầu, Fitz cho Cuộc Tình Bỏ Đi một
cái tiểu tít, là "Romance" [Chuyện Tình]. Cái tít sau cùng, là từ thơ
của Keats, Ode to a Nightingale:
Away! Away! for I will fly to thee
... on the viewless wings of Poesy
Though the dull brain perplexes and retards:
Already with thee! tender is the night....
*
Giả
như có cái gọi là
“tư tưởng
thời đại” ["thế hệ nhạc Jazz" với Gastby
của Fitz, thế hệ Trường Sơn Đông Trường
Sơn Tây với đại gia Trịnh Lữ, và cùng với nó, sự nổi dậy của giai cấp
mới, là
những đại gia Đỏ, vốn liếng khởi đầu là chiến lợi phẩm, cho dù một chút
sái, của chiến thắng Miền Nam],
thì cái đó chỉ là thứ yếu, trong một tác phẩm văn học như của Fitz.
Nabokov chửi,
còn gì ngu si cho bằng, khi đọc Madame
Bovary với ý nghĩa trong đầu, đây là một tác phẩm tố cáo giai cấp
trưởng giả.
Ông khuyên, đừng bao giờ quên rằng, mọi tác phẩm nghệ thuật, luôn luôn
là sự sáng
tạo ra một thế giới mới, và cách tiếp cận nó, là, nghiên cứu thế giới
mới này một
cách thật cận kẽ, coi nó hoàn toàn mới, hoàn toàn khác lạ, so với những
thế giới
mà mình đã biết. Và chỉ khi đã rành rẽ về nó, thì lúc đó, mới đem nó ra
mà so sánh
với những thế giới khác, những ngành khác của tri thức. Và ông phán,
những đại
tác phẩm văn học, là những chuyện thần tiên lớn, la vérité est que les
grands
romans sont de grands contes de fées.
*
Tay
dịch giả TL này theo Gấu,
cũng là một thứ nhà giầu mới nổi, theo nghĩa văn học, một tay ngang,
nhờ ở nước
ngoài, có tí vốn liếng chữ ngoại, thành ra cũng dịch diệc này nọ, thì
cũng thường
tình thôi, nhưng chớ bao giờ coi mình là phê bình gia, học giả, hay nhà
văn nhà
việc, và chớ bao giờ vặn vẹo một tác phẩm văn học, để làm vừa lòng nhà
nước mới.
Chỉ nói chuyện Giấc Mộng Mẽo không thôi, thì ông cũng đâu có rành về
nó,
mà phê
phán.
Chứng cớ, Giấc Mơ Mẽo, của
tay Enrique Vila-Matas, mà Gấu giới thiệu trên Tin Văn. Hay Giấc Mơ
Mẽo của cả một Âu Châu bỏ chạy
Nazi? Hay gần gụi nhất, của cả một Miền Nam Việt Nam,
sau khi bỏ chạy Giấc Mơ Đỏ?
*
Có lẽ
nhiều người ở miền Nam
Việt Nam
còn nhớ hồi năm 1956 nhà văn Mặc Đỗ đã dịch The Great Gatsby là CON NGƯỜI HÀO
HOA. Đó là bản dịch đầu tiên của tiểu thuyết này tại Việt Nam.
Từ 1956
đến 1975, bản dịch đó vẫn được nhiều người (trong đó có tôi) say mê,
yêu thích.
Tôi đã mua được một cuốn tại nhà sách Khai Trí, và sau này tôi còn thấy
nhiều
cuốn nằm trong những nhà cho thuê sách và trên những sạp bán sách cũ.
CON NGƯỜI
HÀO HOA. Rất hay. HÀO có nghĩa là “vượt trên người khác”, “rộng rãi,
không bủn
xỉn chật hẹp”. HOA có nghĩa là “đẹp”, “tốt”. Nhan đề CON NGƯỜI HÀO HOA
chứng tỏ
cụ Mặc Đỗ đã hiểu cuốn sách một cách đúng đắn. Gatsby đúng là CON NGƯỜI
HÀO HOA
qua nhãn quan của Nick Carraway (người kể chuyện), và cái nhan đề The Great
Gatsby đã đi vào lòng bao nhiêu triệu độc giả (sách) và khán giả
(phim) trên
thế giới.
Tôi
cũng thích dịch là
GATSBY, CON NGƯỜI TUYỆT VỜI. Tôi nghĩ nên tránh chữ VĨ ĐẠI, vì chữ ấy
đã bị ô
nhiễm bởi thói sùng bái lãnh tụ (ở Việt Nam, chỉ có một người
được
xem là
“vĩ đại”!). Ngay ở Mỹ, chữ “great” bây giờ cũng bị ô nhiễm bởi thói xã
giao
lịch sự, nói quá lên để làm vui người khác (You're great!).
Note:
Gấu quên, Mặc Đỗ cũng
đã từng dịch Gatsby.
*
V/v
vặn vẹo tác phẩm văn học,
sao cho vừa mũi nhà nước, thì cũng là chuyện thường ngày ở xứ Mít.
Trước ông TL,
có ông dịch giả đã từng khoe um lên, ông là người đầu tiên dịch thơ
Brodsky ra
tiếng Mít, như ngày còn mồ ma Miền Nam VNCH, ông cũng là người đầu tiên
"hiện sinh", và, khi Sài Gòn còn đang lên cơn sốt hiện sinh, [chữ của
ông, trên báo Văn của NXH],
thì ông đã bước qua tiểu thuyết mới, và xin làm đệ tử Ngài Butor rồi,
và còn được Ngài ban cho cái nick là B.B. ["Biêng Butor"!]
Ông này, đã từng là bạn quí của Gấu, vì là bạn quí của những
đấng bạn
quí của Gấu, như HPA, NXH. Trước đây, thì Gấu vẫn nghĩ như thế, những
mãi sau
này, khi ra hải ngoại, thì mới ngớ ra là không phải, qua một ông chủ
báo cho
biết. Ông này, bực vì chuyện Gấu về trong nước, bắt tay với VC, mới xì
ra, anh
tưởng anh là bạn thân của tay X đó hử? Anh có biết, khi tôi hỏi xin bài
cho báo
của tôi, anh ta nói, nếu đăng bài cùng thằng cha Gấu, là không có tôi!
Như chúng ta đều biết, Brodsky là người bị nhà nước Liên Xô tống xuất
ra khỏi
nước Nga, vì cái tội ăn hại xã hội. Dịch một ông như thế, liệu có sao
không?
Làm sao không sao? Thế là ông ta bèn vặn vẹo bản dịch, bởi vì ông ta
tin rằng,
có ai mất công truy tầm nguyên tác, và cho Brodsky sau khi bị nhà nước
Xô Viết
tống xuất, bèn xin qua xứ Mít, cầm súng AK, xẻ dọc Trường Sơn đi cứu
nước, và
diệt được không biết là bao nhiêu là Mỹ Ngụy!
*
Nhân chuyện nói "không" với cuộc chiến, và nhân đọc thơ Brodsky
(1940-1996), do
Hoàng Ngọc Biên dịch, đăng trên Tiền Vệ, Gấu tôi xin ghi ra đây.
Odysseus nói với
Telemachus
Telemachus con yêu của
ta,
Cuộc chiến thành
giờ đây đã kết thúc; ta
không còn nhớ ai đã thắng trận.
Người Hy lạp, hẳn thế,
bởi cho đến nay chỉ có họ mới có thể
đánh gục được nhiều người
đến vậy khi xa quê hương mình.
[HNB dịch]
Bản tiếng Anh [Collected Poems in English]
My dear Telemachus,
The Trojan war
is over now; I don't
recall who won it.
The Greeks, no doubt, for
only they would leave
so many dead so far from
their own homeland.
Câu trên, ông bố nói với thằng con, ta đếch thèm nhớ, ai thắng trận.
Câu dưới, ông bố quả quyết, chắc chắn mấy thằng... VC, ấy chết xin lỗi,
mấy
thằng Hy Lạp, bởi vì chỉ chúng nó mới dám đi xa quê hương của chính
chúng nó.
Để... ăn cướp!
Nhưng Brodsky viết, họ "để lại nhiều xác chết", chứ không phải
"đánh gục nhiều người".
Nhà thơ không hề phân biệt, giữa rất nhiều xác chết đó, cái nào
"được" coi là... Niệt sĩ, cái nào "bị" coi là... Nguỵ
Nguồn
Có thể có độc giả, cho rằng,
Gấu thù ông dịch giả này, nên bới lông tìm vết, và còn tự hỏi, lạ làm
sao,
Gấu mò
hay thế! Mò đúng chỗ cần mò!
Không phải. Giống như trường
hợp Gấu đọc bản dịch Trăm
Năm Cô Đơn, chính bản dịch làm Gấu ngờ ngợ,
và tìm
nguyên tác, để coi lại. Ở đây, cũng thế, khi đọc câu thơ dịch, Gấu đã
thấy
"gai gai", [hay "gay gay"?], tự hỏi, không lẽ nhà thơ Brodsky mà cũng…
"máu" như thế này ư:
‘đánh gục rất nhiều
người kể
từ khi xa quê hương’?
Nếu muốn đi đường tắt thì
sử dụng con đường của Gao Xingjian (Pháp-Tầu) hoặc Imre Kertész (Hung)
hay
Orhan Pamuk (Thổ) tuy nhiên con đường này cũng rất là gay go, nhiều khi
phải bỏ
quê cha đất tổ chạy trốn ra nước ngoài.
Người viết xin khuyên : Chớ nên chọn lựa con đường tắt
này.
Viết thế này, thì nên đổi
tên blog là Ngộ Độc Văn
Chương!
Cũng trên blog này đã có lần nhét vô miệng ông nhà văn
Nhật Murakami, câu tuyên bố, hồi hai muơi tuổi, mê thiên đường Liên Xô
quá, ông đã hăm he dịch tác phẩm Ruồi
Trâu, sự thực, ông mê Fitzgerald và tính dịch The Great Gatsby, nhưng tự lượng
chưa đủ nội lực tiếng Anh, nên mãi sau này, mới dám dịch nó.
Giả như liều lĩnh, như dịch giả TL chẳng hạn, thì Nhật cũng đã có một
Đại gia Murakami từ hồi nào rùi!
*
Nhưng quái đản nhất, là,
khi thấy sai sót, Gấu lập tức thông báo trang chủ, vì nghĩ, một sai sót
như thế ảnh hưởng tới mọi anh chị Mít, nhưng lạ làm sao, trang chủ tỉnh
bơ, như người Hà Lội!
Trong khi đó, Tin Văn,
mỗi lần được độc giả hạ cố chỉ cho sai sót, còn mừng hơn cả chuyện được
độc giả xoa đầu!
*
Tay tác giả bài viết trên blog của Nguyễn Thi
Sĩ, hẳn là
chưa từng đọc ba nhà văn trên. Nên cứ đinh ninh là họ, do viết văn
chống đối nhà
nước của họ, nên phải bỏ chạy, và nhờ vậy được phát Nobel, và chỉ vì
muốn được
Nobel nên mới làm như vậy. Đọc bài viết, thì có vẻ như cũng rành tiếng
Anh tiếng
U cũng nên, nhưng “thư ký thường trực” khác “thư ký vĩnh viễn”. Mấy ông
hàn thì
“vĩnh viễn”, nhưng ai cấm mấy ông này quit job đâu?
Đúng là điếc không sợ súng.
Hình như vào thời đại net, ai
cũng có quyền mở blog, nên mới xẩy ra tình trạng này? Gấu nghi, chắc
không phải,
mà là hậu quả của một thế giới bị bịt kín lâu quá, thí dụ xã hội Miền
Bắc, đột
nhiên mọi cửa đều được mở ra, trước đám quyền chức, và con cái của họ,
luôn cả đám
tinh anh, tức mù dở trong đám mù.
Chứng cớ, sự ngu dốt của mấy
anh Yankee mũi tẹt làm cho đài Bi Bì Xèo, chẳng hạn.
Một người viết trong số họ
đã dùng hình ảnh, cái lỗ hổng không làm sao lấp đầy,
đúng quá, nhưng
khi người
này dùng, là để nhắm vào PTH, thế mới khổ!
Ngay cả
nhận xét của tay "thư
ký vĩnh viễn", về văn chương Mẽo cũng đâu có sai. Ha Jin, nhà văn
Mẽo gốc
Trung Quốc cũng nghĩ như vậy. Ông viết, trong bài The Writer as Migrant, Nhà văn thiên
di, Tin Văn
đang giới thiệu:
Ngược
lại, nhập cư chỉ là một
đề tài thứ yếu, và là của Mỹ. Từ đó, thách đố lớn lao đối với những nhà
văn
viết về kinh nghiệm nhập cư, là, làm sao từ một kinh nghiệm thứ yếu như
vậy mà
có thể đáp ứng với những truyền thống văn chương lớn lao hơn.
*
Nhà văn Mít, theo Gấu muốn được Nobel, là phải đối diện với vấn đề nhức
nhối nhất hiện nay của văn chương và đồng thời xã hội Mít:
Tại sao cuộc
chiến thần kỳ như thế, mà kết quả lại khốn khổ khốn nạn như thế.
Vả chăng hình như muốn là ứng viên của Nobel, phải có đại gia, hội
đoàn... tiến
cử, giống như ở Việt Nam, muốn ứng cử là phải được Đảng và Mặt Trận Tổ
Quốc OK, không thể độc diễn như Tông Tông Thiệu được. Vấn
đề này Gấu không "xua" vì, chưa khùng đến mức như vậy!
*
Ai điếu Gregor Samsa
Frank Humes
Đây là
câu chuyện một người
con trai, cũng là người lo cơm áo cho cả gia đình, một buổi sáng ngủ
dậy, thấy
biến thành con bọ...
Gregor Samsa vừa mới qua đời
do một hiện tượng không thể giải thích nổi. Samsa, một người bán hàng
vải luôn
phải nay đây mai đó, rất chịu thương chịu khó, công việc làm ăn đang
trên đà
thuận lợi, thế mà tự dưng lăn ra chết.
Dư luận xì xào, Samsa là nạn nhân của một
chứng bịnh lạ, chỉ trong một đêm, nó
biến đổi hẳn hình dạng người bệnh. Người ta tin rằng chỉ trong một đêm,
Samsa
biến thành một con bọ ghê tởm (a "monstrous vermin"); nhưng hỡi ơi,
những chi tiết về chuyện này chưa được xác nhận. Sau sự "hoá thân"
này, Samsa được gia đình săn sóc, trong bộ dạng mới của anh, với hy
vọng anh
hồi phục, (nghĩa là) thoát ra khỏi tình trạng đó. Vào lúc này, nhà chức
trách
đang xem xét thi thể mong tìm ra nguyên nhân đích thực của cái chết.
Gregor Samsa để lại sau anh
một gia đình thân thương mà anh hết lòng lo lắng. Tai ương làm bà mẹ
Samsa bối
rối nhưng có vẻ như bà cam chịu, bằng lòng với cuộc đời còn lại của bà.
Bà thừa
nhận, Gregor đã làm việc cực nhọc, chẳng bao giờ được ở nhà, có thể vì
vậy mà
tai ương đã giáng xuống mái đầu xanh. Bà cũng ghi nhận một điều, đây là
bổn
phận của anh, phải kiếm tiền bạc lo cho những người còn lại trong gia
đình, bởi
vì người cha vừa mới về hưu. Bà nhấn mạnh vào điều này, bởi vì bà tin
tưởng nếu
con bà cần một dịp nghỉ ngơi, chắc chắn là nó đã làm việc đó rồi, khi
có dịp
thuận lợi.
Người cha tỏ ra cứng cỏi suốt
thời gian xẩy ra câu chuyện. Mất đứa con thực là bi thảm, nhưng ông
cũng coi
đây là cơ hội cho gia đình xúm nhau lại cùng vượt qua cơn khủng hoảng.
Người
anh Samsa thôi nghỉ hưu và có ngay một việc làm tại một ngân hàng để bù
lại số
thu nhập đã mất.
Người cha của Samsa đã coi biến cố như là một cơ hội để bắt
đầu một giai đoạn mới trong gia đình. Ông giải thích Gregor đã ngã
xuống vì
bịnh hoạn, làm cả nhà đau đớn khá lâu, và bây giờ như vậy kể như mọi
chuyện đã
ngã ngũ, và đây là một tia sáng mới cho gia đình.
Em gái Samsa, Greta, tỏ ra
đau đớn nhất vì hậu quả của tai ương, bởi vì hai anh em thật thân cận;
tuy
nhiên, có vẻ như cô cũng muốn bỏ hết mọi chuyện ở phía sau. Cha của cô
đồng ý
một điều, cuối cùng cô là người được hưởng lợi. Lý do là mọi chuyện hầu
hạ con
bệnh là ở cô; từ những kinh nghiệm này, chuyện tình cảm, chuyện tinh
thần, ngay
cả chuyện thể xác, cô đã lớn lên nhiều, có lẽ vậy. Cha cô chỉ ra rằng
thời kỳ
vừa qua là một tai họa cho cô nhưng bây giờ, khi nó chấm dứt, cô như
một bông
hoa mới nở.
Những phản ứng của những
người trong gia đình cho thấy, cái chết của Gregor Samsa có lẽ không bi
đát như
vậy đâu. Anh hết còn phải nay đây mai đó mời chào năn nỉ người ta mua
hàng, và
đã hất đi được gánh nặng phải lo lắng cho gia đình. Có thể suy ra một
điều là,
ngay chính Gregor, do ý thức tới chuyện cơm áo của gia đình, đã muốn
thà chết
đi còn hơn là một tội nợ cho cuộc sống của họ. Điều thực sự bi đát ở
đây là,
sau những diễn biến như trên, cái chết của Gregor Samsa sẽ không được
nhắc nhở
gì tới nữa.
Note:
bài ai điếu này, có thể
được đọc, bằng viễn ảnh một giải Nobel cho Mít. Samsa của Kafka, anh bộ
đội của
Cụ Hồ, xả thân vì nghiệp lớn, một buổi sáng 30 Tháng Tư, ngủ dậy, thấy
biến thành
bọ…
*
Phóng viên (PV): Không chỉ một, hai, mà rất
nhiều nhà
văn Việt Nam sau khi ra đời một tác phẩm giá trị đã bị
chững lại.
Những nhà văn một thời như Lê Lựu - Thời xa vắng, Bảo Ninh - Nỗi buồn
chiến
tranh, Nguyễn Khắc Trường - Mảnh đất lắm người nhiều ma… từng khiến độc
giả say
mê bao nhiêu nay lại khiến họ thất vọng bấy nhiêu. Rất nhiều trường hợp
quyển
thứ hai chỉ là cái bóng vật vờ của quyển đầu tiên. Ông nghĩ sao?
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên (PXN): Hiện tượng này là hiện tượng
thường có
trong văn chương. Văn nghiệp cả đời có rất nhiều tác phẩm, nhưng đôi
lúc chỉ để
được một cuốn. Nhà văn Lê Lựu nếu không có “Thời xa vắng” thì không
biết chìm
đi đâu, dù đã viết rất nhiều. Một nhà văn khác viết cũng không ít, sách
vào
loại lớn (dày), Nguyễn Khắc Phục nhưng đọng lại chẳng là bao. Đấy là
cái nghiệt
ngã mà ai trong nghề cũng biết.
Nhưng ta thử lý giải theo lý chủ quan xem sao?
Nhiều người bắt đầu cầm bút một cách tình cờ, nhưng để xác định như một
nghiệp
đeo đuổi thì họ chưa được chuẩn bị nhiều, bởi vốn liếng tri thức mỏng.
Nếu anh
viết một truyện ngắn đầu tay, rồi bỏ không chơi nữa thì đó là chuyện
khác.
Nhưng nếu anh đã xác định trở thành một người viết chuyên nghiệp -
người lấy
nghề văn làm nghiệp chính thì anh phải chuẩn bị cho mình. Hình như các
nhà văn
Việt Nam
dựa vào năng khiếu và bản năng nhiều hơn là tri thức và văn hoá.
Theo Gấu này, vấn đề không hẳn như vậy.
Cái từ "nhà văn", được sử dụng ở đây, ôm đồm quá, vì phải bao biện
cho nhiều nhà: tiểu thuyết gia, nhà văn, nhà trí thức, nhà tư tưởng….
Khi nói
chúng ta thiếu vắng tác phẩm văn học, và như PXN đưa ra một loạt thí
dụ, nào
Bảo Ninh, nào… thì như vậy, nhà văn ở đây, là muốn nói tiểu thuyết gia,
và nếu
như thế, những tầm nhìn, những tư tưởng lại thực sự chỉ là thứ yếu đối
với thứ
nhà này!
Còn một vấn đề nữa, cần nêu ra ở đây: cái thứ nhà đang bị nhà nước làm
khổ, vào
những thời điểm này, không phải nhà văn, mà là nhà báo, nhà viết blog.
Từ đó, suy ra, nhà văn Mít tắc đẻ, là do hèn nhát, do rét.
Lý do tắc đẻ nằm trong câu Cao Hành Kiện vinh danh Hôn Thuỵ Bắc
Kinh:
Một trong những tiếng nói quan trọng nhất và can đảm nhất của văn
chương Trung Quốc.
Lý do tắc đẻ là ở đó.
Tắc
là còn may. Tắt mới bỏ mẹ!
Nguồn
The
counter-revolutionary's
tale
Christopher
Tayler applauds a
first novel by a skilled storyteller
Yiyun
Li's 2005 story
collection A
Thousand Years of Good Prayers - which won four
prizes, including
the Guardian First Book award - was admired for taking a calm,
Chekhovian look
at a changing China
and the lives of Chinese emigrants.
Chúng
tôi hô khẩu hiệu khi
đạn vô sọ anh ta.
Yiyun
Li: A
thousand years of good prayers
*
Nhân
nhắc tới Yiyun Li, Gấu lại nhớ tới cái cú chuyển dịch [ra tiếng]
Vịt của eVăn.
Chuyển Dịch Vịt
"Ba ơi,
nếu Ba trưởng thành trong một ngôn ngữ mà cả đời ba không sử
dụng nó để diễn tả đích thực về mình, để nói lên sự thực, thì tốt hơn
hết, hãy
thử nói một thứ ngôn ngữ khác, và hãy nói thật nhiều, bằng ngôn ngữ mới
này. Nó
sẽ biến Ba thành một con người mới".
Ôi chao, tôi cứ tưởng tượng ra một cô gái, ở trong nước; cô nói với ông
bô bà
bô VC của cô như thế này:
"Cái thứ tiếng Việt mà bố mẹ, thầy bu... đang nói đó, không phải
là
tiếng Việt!
Nhưng cái tiếng Anh được dịch ra tiếng Việt, cũng đếch phải tiếng Anh
luôn!
Tình cờ, Hai Lúa đọc
một bài
trên eVăn, về nhà văn Yiyun Li, và cuốn A
thousand years of good prayers của bà, và thấy
đúng cái câu trên, được
eVăn dịch là:
"Bố, nếu một ai đó ít
dùng ngôn ngữ mẹ đẻ của mình để diễn đạt những tâm tư, suy nghĩ của bản
thân
thì việc học ngoại ngữ với người đó sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều. Điều
này
khiến cho người ta trở thành một con người mới", một nhân vật trong
truyện
ngắn của nhà văn nói chuyện với bố.
Còn đây là nguyên
văn bằng
tiếng Anh, scan từ TLS:
Hai Lúa gọi nó bằng
cái tên, phản xạ "Kiến Cắn", nhân đọc Kim Dung mà ngộ ra.
Trong
Lãnh Nguyệt Bảo Đao, Kim
Dung tả trận đụng độ giữa Thần Đao Hồ Đại Đởm và Đả biến thiên hạ vô
địch thủ
Kim Diện Phật Miêu Nhân Phượng, bà vợ Thần Đao đứng ngoài bế con, đêm
về nói với
thằng nhỏ, bố mày là số 1 rồi, Miêu Nhân Phượng cũng phải thua thôi,
ông chồng
ngạc nhiên quá, anh đấu với ông ta mấy ngày mấy đêm, không hơn được nửa
ly, Hồ
gia đao pháo không hơn nổi Miêu gia kiếm pháp, làm sao em lại nói như
thế? Bà vợ
cười nói, bữa nay, em, do đứng ngoài, nhìn từ phía sau lưng, thì nhận
ra một sơ
hở của Miêu Nhân Phượng, cứ mỗi lần ông ta ra chiêu [Gấu quên mẹ tên],
là cái
vai trái của ông lại nhích nhích một cái, như bị con gì đó cắn. Ngày
mai, nếu ông
ta ra chiêu đó, anh dùng chiêu đó đó, là xong đời Miêu Nhân Phượng.
Bữa
sau, quả như thế. Nhưng ông
chồng, thay vì bửa cổ họ Miêu, thì ngưng đao lại, và hỏi tại sao, họ
Miêu cười,
nói, đúng như thế. Số là khi còn nhỏ, ông già dậy kiếm, đến chiêu đó,
tôi bị một
con kiến cắn đúng chỗ đó, đi trật đường kiếm, bị ông già đánh cho một
trận để đời,
và thế là sau này, cứ đi đường kiếm đó, là bị kiến cắn!
Gấu
nghi rằng, mấy anh chị Mít,
làm cho eVăn, mấy anh chị Yankee mũi tẹt làm cho Bi Bì Xèo, cũng đã
từng bị kiến
cắn, y hệt, mỗi khi đụng nhằm một từ ’nhạy cảm’!
Hay là đúng lúc đó
thì bị kiến cắn ở đúng vùng... 'nhậy cảm'?
*
Ui chao, dịch mới dọt, bỗng
nhớ một câu
tuyệt vời vinh danh Solz, Gấu dịch sai, được độc giả Tin Văn “hiệu
đính”:
Soudain,
avec “Ivan
Denissovich”, il invente le nouveau héros soviétique: un bagnard banal
et
violent qui restreint son humanité aux besoins élémentaires de
subsistence.
Bất thình lình, với Một ngày,
ông phát minh ra anh hùng mới của Liên Xô: Một tên tù bình thường, tầm
thường,
hung dữ, bặm răng kiềm chế chất người ở trong anh ta, vì nhu cầu tối
thiếu của
sự sống còn.
Câu độc giả chỉnh lại:
Bất thình lình, với “Ivan
Denisssovich”, ông phát minh ra vị anh hùng mới của Xô
Viết: một anh tù
tầm thường, hung dữ, hạn chế tính người của hắn tới mức đủ dùng cho nhu
cầu sơ
đẳng của sinh tồn.
Tks again. NQT
*
Chuyện phản động
Tập
truyện ngắn Ngàn Kinh Kệ,
2005, của Yiyun Li, đoạt bốn giải
thưởng, trong có của Guardian cho tác phẩm đầu tay. Lần này, với cuốn
tiểu
thuyết đầu tay, bà làm độc giả mến mộ, với cái nhìn trầm tĩnh của tay
thầy
thuốc Nga Chekhov, khi ngó vào một nước TQ thay đổi, và cuộc sống của
những di
dân của nó. Đây cũng còn là một tuyệt chiêu thật ấn tượng, về sự thích
nghi,
ứng xử, khi phải vượt rào cản văn hóa, khi đụng tới kinh nghiệm của
người
TQ, trong dòng văn chương tiếng Anh của người Mỹ, mà những khuôn mẫu
hầu hết
đều là từ văn chương Âu Châu.
*
Danh
xưng "Đánh khắp
thiên hạ không kiếm ra địch thủ ông Phật Mặt Vàng Miêu Nhân Phượng",
của
họ Miêu, là để chọc giận Thần Đao, khiến ông bỏ núi, Tây Vực, xuống
đồng bằng, Trung Nguyên, để làm
thịt.
Kim Dung, với Gấu.
tuyệt
nhất, vẫn là Tuyết Sơn Phi Hồ. Câu chuyện thằng nhỏ Hồ Phi, chẳng có bố
mẹ, làm
Gấu nhớ đến... Gấu!
Nó cũng gặp một Bông Hồng
Đen, y chang Gấu!
Hai đứa gặp nhau lần
đầu tiên
tại Thương Gia Bảo, em của Hồ Phi khi đó là baby, mẹ theo trai, em khát
sữa
quá, khóc ỏm tỏi, vậy mà vẫn nhớ đến Hồ Phi, và khi gặp lại, em nói, em
sẽ
không như mẹ em đâu!
Ui chao, sao mà
tuyệt như thế
cơ chứ!
*
Nằm trong nôi, mà gặp một cái,
mà đã nhận ra, chàng đây rồi, đúng là chàng của mình đây rồi!
Thảo
mà mà ca dao Mít có câu
thương em từ độ ông via của em gặp bà via của em! (1)
Vậy
mà một ông bạn của Gấu chê
Gấu, mày mê con Hồng Đen đó hả, khi tao gặp nó, thì thấy nó ỉa đùn, từ
trên đầu
cầu thang
chảy dài xuống cuối cầu thang. Ghê quá! Vậy mà mê được sao!
(1) “Sao Vua chín cái nằm kề,
Thương em từ thuở mẹ về với
cha.
Sao Cày ba cái nằm ngang,
Thương em từ thuở mẹ mang
trong lòng.
Sao Vua chín cái nằm chồng,
Thương em từ thuở mẹ bồng mát
tay.
Sao cày ba cái nằm xoay,
Thương em từ thuở em hay khóc
nhè."
*
Nói
chuyện văn chương chưởng. Có lẽ đây là chiến lợi phẩm tuyệt vời nhất,
đối
với Miền Bắc nhờ chiến thắng Miền Nam mà có được, không
kể ba thứ đồng hồ không người lái, một cửa sổ, hai cửa sổ!
Tuy
nhiên, cũng còn tùy.
Bởi
vì có lần, Gấu hỏi bà chủ
sạp cá, đã từng đọc Kim Dung, bà dựng ngược, thứ đó, mà anh bảo tôi đọc
ư, tôi
đâu có thì giờ?
Bởi vậy rắm ai vừa mũi người đó,
là vậy.
Bất giác lại nhớ lần đầu được
thưởng thức sầu riêng.
[Nhưng cái món rau rấp (?), Gấu,
cho đến bây giờ vẫn chịu thua!]
Vẫn nói chuyện cứt đái.
Ông trưởng đài VTD của Gấu, một
lần, nhân nói chuyện con nít, ông cho biết, không bao giờ ông bế con,
bởi vì chỉ
sợ nó ị hay tè ra người!
Gấu nghe ông nói, mà tiếc cho
ông. Một trong những “đại thú” của con người, là được bế con của mình,
và được
nó ị, hay tè vào người!
Ấy đấy, cái thú đọc Kim Dung,
tuy không bảnh đến mức như thế, nhưng biết đâu, cũng chẳng thua, với
những đệ tử
chân truyền của ông?
Nói rộng ra, cái thú đọc sách?
*
Vẫn tiếp chuyện cứt đái. Hồi còn Sài Gòn, còn Quán Chùa, có những buổi
sáng thật sớm Gấu ngồi với Mai Thảo, ông thì ra lấy bài [Gấu lúc đó giữ
mục Tạp Ghi cho tờ Vấn Đề], những lần rảnh rang, ông không phải lo viết
fơi ơ tông, hai anh em lèm bèm về cái thú coi phim. Nhờ vậy, mà Gấu
biết,
ông cũng rất mê hiệp sĩ mù nghe gió kiếm, và rất thú, những chi tiết là
thượng đế ở trong phim, thí dụ, hiệp sĩ mù cứu thoát một đứa
con nít, và được nó thưởng cho một vòi nước đái, bèn thú quá, la lên, ô
con
trai, hay hiệp sĩ mù mơ thưởng thức cảnh mặt trời mọc nơi bãi
biển, thí dụ, và tới lúc đó, tai nhảy nhảy, mũi hích hích ngửi mùi gió,
mùi muối, mùi vị nong nóng của mặt trời vừa ló lên khỏi mặt biển, thay
vì mắt mở lớn. Ui chao tuyệt!
Gấu mới tậu được mấy phim hiệp sĩ mù. Coi, lại nhớ Mai Thảo.
[Tậu, là vì phim loại này hiếm, và mắc lắm!]
*
Gấu có lần lèm bèm về nước cờ
Hư Trúc, và tuyệt chiêu của Kim Dung, chuyên mồi thuốc bằng một cây
diêm xài
rồi! Thế mới ghê.
Thường ra, thì chúng nhân mô phỏng, bắt chước, ăn
cắp, đạo
văn, thuổng… Có một ông đại thi sĩ, Ông Số Hai, như Gấu đã từng xưng
tụng, Trời
cho ông đủ thứ trên đời, chẳng thiếu một thứ chi, Gấu này cũng thèm, và
tin
rằng, chẳng bao giờ ông này thèm một thứ chi, ấy thế mà ông thiếu và
thèm, và ăn
cắp,
chỉ một cái tít, của một bài viết, thế mới quái đản!
Kim Dung là bậc đại tài,
trong cái nghề mô phỏng, và khi túng quá, kẹt quá, ông bèn đốt thuốc
bằng cây
quẹt quẹt
rồi!
Nước cờ Hư Trúc đúng là độc
nhất vô nhị trên võ lâm giang hồ. Lần đầu, KD sử dụng nó, để cứu mạng
Ác quán mãn doanh Đoàn Diên Khánh, lần
thứ
nhì, cứu Thiên Sơn Đồng Mỗ Lý Thu Thuỷ. Tuyệt chiêu, là còn theo nghĩa
đó, vô cuộc cờ không phải để tranh được thua, nhưng mà là để cứu người,
không chỉ một, mà tới hai lần!
Cũng vậy, là tuyệt chiêu Kiến
Cắn.
Kim Dung cũng là sư phụ cứu mạng của Gấu, những ngày cải tạo nông
trường Đỗ Hòa.
|
Comments
Post a Comment