Maigret

Maigret Returns

Simenon par Paris Review

Ông có lẽ là một trong những người có quá nhiều kinh nghiệm viết thứ văn thương mại. Như vậy thì đâu là khác biệt giữa thương mại và không thương mại?

Tôi gọi ‘thương mại’, không chỉ trong văn chương, nhưng còn trong âm nhạc, hội hoạ, và điêu khắc - bất cứ một nghệ thuật – thứ được làm ra cho một thứ công chúng, xuất bản, tuyển tập, như thế đó. Lẽ dĩ nhiên, ngay văn thương mại cũng có thứ bèo, thứ khá hơn bèo. Những cuốn sách của tháng, thí dụ; tuy nhiên, thứ này, cũng có những tác phẩm được làm tới nơi tới chốn, chẳng thua gì tác phẩm nghệ thuật, thứ bảnh nhất. Không hẳn hoàn toàn như vậy, nhưng cũng xém một tí! Cũng thế, với những tạp chí, có những bài viết thật tuyệt. Nhưng hiếm, cực hiếm, thứ bảnh thật bảnh, ấy là vì, khi nghệ sĩ viết thứ thật bảnh, họ không hề có trong đầu cái ý nghĩ, mình viết cái này ra là để làm hài lòng thằng cha, con mẹ độc giả nào!

Nếu chỉ nhìn từ phiá bên ngoài, từ phía độc giả của ông, làm sao họ nhìn ra sự khác biệt, giữa thương mại và phi thương mại?

Có khác biệt lớn: nhượng bộ. Khi viết vì bất cứ mục đích thương mại nào, là luôn luôn có nhượng bộ.

Nhượng bộ, chiều theo ý nghĩ, đời mà, đời thì có trật tự, có người này người khác, có sự ngọt ngào, thí dụ vậy?

Và, còn quan điểm về đạo đức nữa. Có lẽ đó mới là điều thật quan trọng. Bạn không thể viết bất cứ một tác phẩm thương mại nào mà không phải chấp nhận một mẫu mã, một qui luật nào đó. Luôn luôn có mẫu mã, code – như mẫu mã ở Holywood, và ở truyền hình, phát thanh. Thí dụ, hiện đang có một chương trình TV rất tốt, và có thể nói, số 1 về kịch. Hai màn đầu khỏi chê, vì luôn là bảnh nhất trong những thứ bảnh nhất. Bạn có cảm tưởng có một điều gì thật mới, thật mạnh, và đến đoạn chót, thì sự nhượng bộ xẩy ra. Luôn luôn không phải là một cái kết thúc hạnh phúc, cái hậu đẹp, nhưng mà là một điều gì đó xẩy ra, để hòa giải, giao lưu mọi điều mọi chuyện, từ quan điểm của một thứ đạo đức, một thứ triết học – như bạn biết đấy. Tất cả những nhân vật, đóng thật tuyệt vai trò của họ, cho tới phút đó, bỗng xìu xuống, vào đúng 10 phút chót!

Trong tác phẩm phi thương mại, ông cảm thấy không cần phải nhân nhượng, bất cứ thứ gì?

Tôi không bao giờ làm điều đó. Không bao giờ, không bao giờ, không bao giờ. Nếu không thế, viết làm cái chó gì! Đau lắm, nếu không làm được như thế, đến tận cùng.

Có lần ông nói, Gide đã từng gợi ý cho một trong những cuốn tiểu thuyết của ông, và cú đó thật đắc dụng. Ông ta có ảnh hưởng đến tác phẩm của ông, theo một kiểu đại trà nào đó.

Chắc không có chuyện đó đâu. Nhưng chuyện xẩy ra với Gide tức cuời lắm. Vào năm 1935, nhà xb của tôi cho biết ông ta có tổ chức một bữa tiệc “cốc tay”, và tôi có thể tới lèm bèm với ông ta, bởi vì ông ta nói, ông ta đọc tôi khá nhiều, và muốn gặp. Tới, Gide quần tôi trên hai tiếng đồng hồ. Sau đó, trở thành bạn quí của nhau. Tháng nào cũng thư gửi bạn ta. Quần “bạn ta”, tới khi “ông ta” chết. Tới nhà ông, tôi thấy những cuốn sách của tôi, được bạn quí ghi chú tùm lum, khiến tôi nghĩ, chúng là của Gide hơn là của Simenon. Tôi chẳng bao giờ hỏi Gide về chuyện này. Thì cũng thẹn chứ! Làm sao không!

Ông ta có những câu hỏi nào ‘quái’ không?

Hỏi đủ thứ trên đời. Nhưng đặc biệt là về ‘cơ chế’, của cái gọi là ý hướng - cho phép tôi dùng từ - sự sáng tạo, của tôi. Và tôi nghĩ, tôi hiểu ra tại sao ông quan tâm đến tôi. Tôi nghĩ, cả đời Gide mơ trở thành một tay sáng tác, thay vì là nhà đạo đức, triết gia. Tôi đúng là thứ đối nghịch hẳn với ông ta. Chính vì thế mà ông quan tâm tới tôi.
Hai năm sau tôi gặp một trường hợp y chang, với một tay bá tước. Ông ta viết cho tôi, y chang Gide viết. Mời tới lâu đài thăm. Tới ,bá tước quần “Simenon nhà văn” ba ngày ba đêm lử cò bự. Ông tới Paris thăm tôi, quần tiếp, và biếu tôi sách của tôi, kèm 'còm' của ông. Cùng một lý do.

Ông gọi tôi là thằng ngu thiên tài!

Phương pháp Simenon: Kẻ mộng du giữa những con chó bị xe cán!

Note: Bài trả lời tờ Le Magazine Littéraire, hors-série, 7&8/ 2009, cũng thật tuyệt. Simenon phán, cùng 1 từ, tạo hiệu ứng khác nhau, ở nơi độc giả. Tránh dùng từ, và nhất là, từ trừu tượng

“Maigret trở lại”

RESURRECTION

TÁI SINH

 

Niềm bí ẩn đáng sợ.

Jennifer Tran 

Nhà văn Pháp, André Gide, kể lại, một lần một người thân nằm nhà thương; ông ghé thăm, và nhận thấy, người bệnh, người thăm bệnh, kể luôn ông, người nào cũng cầm trong tay một cuốn truyện của Georges Simenon!

 Simenon, người Bỉ, viết văn bằng tiếng Pháp, sinh tại Liège năm 1903. Ngay từ trẻ, ông đã quyết định: sẽ viết văn. Mười sáu tuổi, làm ký giả cho tờ La Gazette de Liège. Thoạt đầu, lo tin vặt, sau tới chuyện trong nhà ngoài ngõ. Cuốn tiểu thuyết đầu tay, ký tên Georges Sim, ra đời năm 1921: “Trên cầu Arches, một câu chuyện nhỏ về Liège”. Dời đi Paris vào năm 1922 cùng với bà vợ đầu là một nữ họa sĩ, ông bắt đầu thực sự vào nghề bằng cách viết chuyện kể (contes), tiểu thuyết đăng nhiều kỳ (romans-feuilletons), đủ thể loại: trinh thám, huê tình (érotique), ướt át… Từ 1923 tới 1933, ông cho ra lò gần hai trăm tiểu thuyết, hàng ngàn chuyện kể, và rất nhiều bài báo.

Trong một cuộc phỏng vấn, ông cho biết, người “khám phá” ra ông, là nữ văn sĩ người Pháp, Colette. Bà khi đó làm cho một tờ báo, nơi Simenon dụt dè thử thời vận của mình. 

“Ham làm văn quá” (nhiều tham vọng văn chương), Colette phán. Chỉ một câu đó, Simenon ngộ ra liền. Từ đó, ông xây dựng thế giới của mình, bằng những nhân vật bình thường, những ngôn từ bình thường. Những câu chuyện của ông, cũng bình thường, và có thể xẩy tới, cho bất kỳ một con người bình thường nào trên đời. 

Độc giả người Việt chúng ta có thể mượn truyện ngắn Sợi Tóc của Thạch Lam, làm nhịp cầu đi vào thế giới văn chương của Simenon. Đây là câu chuyện một anh chàng nghèo ơi là nghèo, được bạn bè đãi một chầu, khi ra về, vô tình mặc lộn áo khoác, trong có bóp tiền dầy cộm. Khoảnh khắc ‘sợi tóc’ bắt đầu: nên hay là không nên ‘cứ thế tà tà ra về, chơi luôn cái bóp’? Những nhân vật của Simenon đa số đều là những con người bình thường, một ngày đẹp trời nào đó, bỗng đụng chuyện bất thường; thí dụ như trong “Người nhìn xe lửa chạy qua” (L’homme qui regardait passer les trains, 1938), một nhân viên suốt đời làm lụng cực khổ, với hy vọng về hưu có tí tiền còm, đùng một cái, tay chủ tuyên bố vỡ nợ, quơ hết tiền bạc, trốn lên Paris với bồ. Đúng lúc trốn đi, chủ tớ đụng độ, anh đầy tớ quá thất vọng vì giấc mộng an hưởng tuổi già tan tành, đã quá tay đẩy ông chủ xuống sông, chỉ kịp cứu được (chỉ kịp níu lại được) chiếc cạc táp. Trong là tiền. Vô số là tiền. Thêm địa chỉ cô bồ.

Anh lần tới, lạc vào một thế giới khác. Thiên Thai, hay Thiên Đàng là như thế này ư? Được cung phụng hết mình, đêm nào cũng Nhất Dạ Đế Vương, nhưng làm sao quên được trần gian cực khổ?

Trần gian khổ cực, có điều gì không thể quên? Hóa ra là, anh có thói quen không thể bỏ: cứ 5 giờ sáng thức giấc, mò ra đầu ngõ, nhìn đoàn xe lửa phóng qua. 

Câu chuyện chấm dứt khi cảnh sát mò tới, anh nhân viên bỏ Thiên Đường/Địa Ngục, cứ hướng Địa Ngục/Thiên Đường mà chạy. Cảnh sát chỉ kịp chứng kiến cảnh tượng anh gối đầu lên đường ray, trong khi chuyến xe tốc hành buổi sáng đang lao tới… 

George Steiner, trong một bài phỏng vấn trên tờ Điểm sách Paris, đã coi Simenon là tiểu thuyết gia dị thường nhất của thời đại chúng ta. Ông phân biệt: “Có những cuốn tiểu thuyết mà người ta gọi là lớn, chúng sống do nội dung mang tính ý thức hệ, mang tính trí thức. Khá nhiều tiểu thuyết của Thomas Mann là theo kiểu này. Cuốn Người Không Phẩm Chất (Man Without Qualities), của Musil, được hằng hà những triết gia cũng như là những nhà phê bình văn học bàn về nó. Nhưng cái này hiếm. Đừng đòi một chuyện như thế, ở nhà tạo giả tưởng dị thường nhất của thời đại chúng ta - đừng cười tôi chứ, bạn! - người đó là Georges Simenon. Tôi có thể lấy trên giá sách của tôi, chừng 10 hay 12 cuốn về Maigret, và nếu phải so với 5 hay 10 trang của Balzac, hay 20 trang của Dickens (ông này nhẩn nha thuộc bậc thầy, Balzac cũng vậy): Simenon chỉ cần hai hoặc ba đoạn. Có một cuốn Maigret mở ra với một tiếng ồn lớn. Ba giờ sáng tại khu Pigalle, khu phố cổ đèn đỏ Paris, tay chủ quán rượu kéo tấm sắt đóng cửa tiệm. Rầm một tiếng. Dội ra từ đó, là tiếng xe giao sữa, tiếng chân kẻ ăn sương trở về nhà kiếm giấc ngủ, tiếng người đi vô Khu Cầu Muối (Les Halles) kiếm đồ ăn sẵn, cho một ngày đang ló dạng. Simenon không chỉ đem đến cho bạn một thành phố, không chỉ một điều không một sử gia nào có thể vượt được, về nước Pháp, nhưng còn điều này: rằng hai hoặc ba con người liên quan tới câu chuyện, đã sẵn sàng trước mắt bạn. Bằng một cách nào đó, Simenon cho bạn nhận ra rằng những bước chân của người đàn ông vừa đóng sập tấm cửa, rồi những tiếng chân rời xa quán, cách chúng lết đi gợi sự tò mò. Và thế là bạn nhập vô mấu chốt quan trọng thứ nhất của câu chuyện. Đó là cái gọi là mysterium tremendum (điều rất thiêng), về sáng tạo ra một nhân vật tự chủ.” 

Mysterium tremendum, Jacques Derrida trong bài viết về Kierkegaard, đã dịch là: bí ẩn đáng sợ, bí mật làm bạn run rẩy (a frightful mystery, a secret to make you tremble). Cũng trong bài viết, ông giải thích thêm: (God is the cause of) Thượng Đế là nguyên nhân của “the mysterium tremendum”. 

Theo nghĩa đó, nhà văn là kẻ muốn ngang hàng với ông Trời. 

Nhân vật “thần kỳ” Maigret, viên thanh tra cảnh sát với chiếc ống vố, được “người viết giả tưởng dị thường nhất của thế kỷ” sáng tạo ra vào năm 1929, trong cuốn “Pietr le Letton”. Được nhà xuất bản Fayard tung ra vào năm 1931, ông cò Maigret lập tức trở thành nổi tiếng, và càng nổi tiếng hơn nữa, khi được đưa lên màn ảnh qua tài tử Jean Gabin. 

Như trên đã nói, Simenon sử dụng một thứ tiếng Pháp phổ thông, không dùng những chữ cầu kỳ, không “cố tình viết văn”, nhờ vậy mà mà Jennifer tôi được hân hạnh làm quen với ông rất sớm, từ những ngày mới chập chững đọc văn ngoại: như một cách học tiếng Tây!
 

Mai Thảo cũng là một người rất mê Simenon. Một lần ngồi quán Cái Chùa, La Pagode, tại đường Tự Do, Sài Gòn (trước 1975), ông kể một giai thoại về Simenon, theo đó, tác giả đã từng tự giam mình vào trong một nhà kiếng, chung quanh thiên hạ qua lại, nhòm ngó, và cứ thế tỉnh bơ ngồi viết. Khi ra khỏi “chuồng giam”, là đã có, không phải một, mà hai cuốn tiểu thuyết! Theo Mai Thảo, đây là do ông nhận lời thách đố của một tờ báo. 

Cuốn Maigret sau cùng, Maigret et Monsieur Charles, xuất hiện năm 1972, sau đó Simenon nghỉ viết. Với chiếc máy ghi âm, ông đọc hai chục bài “Dictées”, và sau khi cô con gái Marie-Jo tự tử, ông ghi lại mớ hồi ký khổng lồ về đời mình, Mémoires intimes (1981).
 

Simenon mất tại Lausanne vào năm 1989. Cả đời, ông cố gắng hiểu, thông cảm nỗi đau của nhân sinh, của cõi người, và cố gắng làm cho nó đỡ đau. Nhưng ông không làm sao hiểu nổi nỗi đau của cô con gái: cô đã lầm tình yêu của người cha, với tình yêu của một người bạn trai. 

Niềm bí ẩn đáng sợ!
 

Maigret Returns

Maigretland

Maigret Returns

GCC đọc Maigret rất sớm, như ông thầy dậy tiếng Tây. Cũng thế, là Greene. Đúng ra, mê trinh thám, điệp viên.
Họ ở mãi với Gấu, như là những sư phụ.
Ngược hẳn với Banville, Gấu mê Maigret trước, rồi mới biết đến Simenon.

To start with, appropriately, a confession of guilt. Although there could be no greater admirer than I of Georges Simenon, I had not until now read a single one of his Maigret novels. The Simenon I know and revere is the author of such extraordinary fictions as Dirty Snow, Monsieur Monde Vanishes and The Strangers in the House. These are examples of what he called his romans durs, or 'hard' novels, and they represent the achievement he was most proud of, and rightly so. Yet many readers are unaware of these works; for them, Simenon is notable solely as the creator of one of the most famous, most believable, most enduring and endearing fictional sleuths, Detective Chief Inspector Jules Maigret of the Paris Flying Squad.

John Banville

Để bắt đầu, tôi phải thú thực, có tí tội lỗi, là tôi chưa hề đọc “Maigret” của Simenon, mặc dù là “fan”, nhưng mà là của những cuốn tiểu thuyết thần sầu, được dán cái nhãn thật kêu là “tiểu thuyết dữ dằn”, với những cuốn như Tuyết Dơ, Ngài Thế Giới Biến Mất và Những Kẻ Lạ trong Nhà. Tuy nhiên, ít độc giả của ông biết tới chúng. Với đa số, ông là cha đẻ của nhân vật ngậm ống vố: Ông Cò Maigret.

Cách Barnes đọc Simenon, hỏng.

Theo Gấu, ông không đọc ra Simenon! Truyện nào của Simenon, vưỡn theo Gấu, đều có thể coi như là một “Sợi Tóc” của Thạch Lam, câu chuyện 1 ông lầm cái áo khoác, pạc đờ xuy, của mình, và của bạn quí của mình, y hệt nhau, chỉ khác, cái áo của bạn quí có cái ví khẳm bạc. Bạn, đọc, và phải tìm cho ra cái khoảnh khắc “sợi tóc”, đó, khi con người phải chọn lựa, giữa tốt và xấu.
Nhân vật của Simenon cũng luôn bị ám ảnh này.

Cách Steiner đọc Simenon bảnh hơn Barnes nhiều, như khi ông trả lời tờ The Paris Review.

-Như vậy, vai trò tư tưởng trong giả tưởng chỉ là phụ thuộc? 

-Đúng là một câu hỏi hắc búa. Có những cuốn tiểu thuyết mà người ta gọi là lớn, chúng sống do nội dung mang tính ý thức hệ, mang tính trí thức. Khá nhiều tiểu thuyết của Thomas Mann là theo kiểu này. Cuốn Người Không Phẩm Chất (Man Without Qualities) của Musil, được hằng hà những triết gia cũng như là những nhà phê bình văn học bàn về nó. Nhưng cái này hiếm. Đừng đòi một chuyện như thế, ở nhà tạo giả tưởng dị thường nhất của thời đại chúng ta - đừng cười tôi chứ, bạn! - người đó là Georges Simenon. Tôi có thể lấy trên giá sách của tôi, chừng 10 hay 12 cuốn về Maigret, và nếu phải so với 5 hay 10 trang của Balzac, hay 20 trang của Dickens (ông này nhẩn nha thuộc bậc thầy, Balzac cũng vậy): Simenon chỉ cần hai hoặc ba đoạn. Có một cuốn Maigret mở ra với một tiếng ồn lớn. Ba giờ sáng tại khu Pigalle, khu phố cổ đèn đỏ Paris, tay chủ quán rượu kéo tấm sắt đóng cửa tiệm. Rầm một tiếng. Dội ra từ đó, là tiếng xe giao sữa, tiếng chân kẻ ăn sương trở về nhà kiếm giấc ngủ, tiếng người đi vô Khu Cầu Muối (Les Halles) kiếm đồ ăn sẵn, cho một ngày đang ló dạng. Simenon không chỉ đem đến cho bạn một thành phố, không chỉ một điều không một sử gia nào có thể vượt được, về nước Pháp, nhưng còn điều này: rằng hai hoặc ba con người liên quan tới câu chuyện, đã sẵn sàng trước mắt bạn. Bằng một cách nào đó, Simenon cho bạn nhận ra rằng những bước chân của người đàn ông vừa đóng sập tấm cửa, rồi những tiếng chân rời xa quán, cách chúng lết đi gợi sự tò mòø. Và thế là bạn nhập vô mấu chốt quan trọng thứ nhất của câu chuyện. Đó là cái gọi là mysterium tremendum (điều rất thiêng) về sáng tạo ra một nhân vật tự chủ. Nhưng vâng, đó có thể là ý thức hệ. Tôi may được quen Arthur Koestler, biết được cái điều: ai mà chẳng dám đánh đổi tất cả, nếu viết được một tác phẩm như là Bóng Đêm Giữa Ban Ngày: một trong những hành động tối thượng của tư tưởng. Đối với tôi, đây là một trường hợp biên cương [giữa văn học và ý hệ]. Nó sẽ vẫn còn được đọc, không chỉ vì Gletkin và Rubashov là những nhân vật giả tưởng, mà còn vì những tranh luận về chủ nghĩa Stalin, chủ nghĩa Marx, về sự tra tấn, và khủng bố: đâu là bản chất của sự dấn thân tới chết, với ý hệ? Đâu là bản chất của dối trá, nhằm bảo vệ chính nghĩa? Đúng là một cuốn sách giầu có. Koestler đưa vô, khá đủ độ đậm của cuộc sống, khiến nó không nghèo nàn như là một kịch bản về ý hệ.

Truyện của Simenon bị chê là truyện “tâm lý”, không theo kịp với nhịp độ của xã hội, thí dụ, ba cái trò “bề hợp đồng” chính Simenon cũng không làm sao theo kịp, nói chi nhân vật của ông! Gấu đã viết về điều này rồi, ngay khi còn tờ Tập San Văn Chương, cc 1972.

“Maigret trở lại”

RESURRECTION

TÁI SINH

To start with, appropriately, a confession of guilt. Although there could be no greater admirer than I of Georges Simenon, I had not until now read a single one of his Maigret novels. The Simenon I know and revere is the author of such extraordinary fictions as Dirty Snow, Monsieur Monde Vanishes and The Strangers in the House. These are examples of what he called his romans durs, or 'hard' novels, and they represent the achievement he was most proud of, and rightly so. Yet many readers are unaware of these works; for them, Simenon is notable solely as the creator of one of the most famous, most believable, most enduring and endearing fictional sleuths, Detective Chief Inspector Jules Maigret of the Paris Flying Squad.

John Banville

Để bắt đầu, tôi phải thú thực, có tí tội lỗi, là tôi chưa hề đọc “Maigret” của Simenon, mặc dù là “fan”, nhưng mà là của những cuốn tiểu thuyết thần sầu, được dán cái nhãn thật kêu là “tiểu thuyết dữ dằn”, với những cuốn như Tuyết Dơ, Ngài Thế Giới Biến Mất và Những Kẻ Lạ trong Nhà. Tuy nhiên, ít độc giả của ông biết tới chúng. Với đa số, ông là cha đẻ của nhân vật ngậm ống vố: Ông Cò Maigret.

Tuyết Dơ (không phải 1 cuốn tiểu thuyết trinh thám với ông cò Maigret, nhưng mà là 1 trong những cuốn tiểu thuyết dữ dằn, romans durs, của Simenon), xb lần thứ nhất vào năm 1948, trong 1 xứ Âu Châu bị chiếm đóng, tuy không biết, kẻ chiếm đóng, là Nazi hay Đồng Minh, tác giả lập lờ ở điểm thú vị này. Nhân vật chính, một tay anh chị trẻ, sống bằng cách giúp đỡ mấy tên cộng tác với địch…. Nói ngắn gọn, anh ta là 1 sản phẩm [example, thí dụ] của nhân loại đếch có nhân loại tính!

Bảnh hơn cả Brighton Rock của Graham Greene!
Cuốn này, GCC đọc hồi mới lớn, cực mê!

Hà, hà!

Một thí dụ về con người đếch có mùi người: Ui chao, không lẽ.....

Đọc Simenon còn làm GCC nhớ đến nhân vật James Bond, ở trong 1 cuốn tiểu sử không được phép, của 1 tác giả viết tiếp Ian Fleming: Chỉ đến sát na chót, thì cái bản năng sống sót mới bật ra. Đây là cái nghĩa của từ Tuyết Dơ: Cái trong trắng trinh nguyên của tuyết có thể bị làm dơ, làm bửn, nhưng dơ đến cỡ nào, thì ở trái tim của nó, vưỡn khư khư 1 tí trinh nguyên, trong trắng!
Chất nhân đạo thần sầu của Simenon là ở đó đó, ở chỗ mà những tên cực kỳ thông minh Bắc Kít, có thể chúng mơ hồ nhận ra, nhưng không làm sao đạt tới được, và chúng gọi là, “chuyện tử tế”!

La méthode Simenon
En exclusivité
Simenon par Simenon

Dans l’Autodictionnaire Simenon, à paraître à la rentrée, Pierre Assouline rassemble extraits de fictions, entretiens, articles ou lettres où l'écrivain se livre. En avant-première, quelques unes de ses entrées.

Bach, Jean –Sébastien

J'ai souvent pensé à Bach en écrivant mes romans. Il est un des génies créateurs que j'admire le plus et que j'essaie d'imiter. [ .. ']'Je m'efforce d'imiter le style de Bach, c'est-à-dire d'obtenir cette surimpression, cette superposition de voix. Un travail de fugue, que je voudrais réaliser dans un roman avec des mots, sans y parvenir, bien entendu.
[Khi viết tiểu thuyết, tôi luôn nghĩ tới Bach, một trong những thiên tài sáng tạo mà tôi mến mộ và cố bắt chước văn phong của ông, nghĩa là làm sao có được sự trùng lấp của giọng, tiếng. Một tẩu khúc, mà tôi muốn thực hiện ở trong tiểu thuyết, bằng những từ, nhưng không làm sao đạt được, tất nhiên.]
(Entretien avec André Parinaud, octobre-novembre 1955.)

Balzac, Honoré de

Vous voulez bien me comparer à lui. Je vous avoue que je ne suis pas d'accord avec vous. Les personnages de Balzac, en effet, comme ceux des auteurs grecs, de Corneille, de Racine, de Hugo, pour ne pas parler de Shakespeare et de Dante, sont tous plus grands que nature. Au point qu'ils sont devenus en quelque sorte les prototypes auxquels on se réfère pour décrire un individu. Je ne possède pas son athlétisme intellectuel. Mes personnages sont à peine décrits. Ils vivent le temps d'un roman et, si certains lecteurs se souviennent d'eux, c'est surtout à cause d'une ambiance, d'une sorte d'intimité qui pendant la lecture établit un lien affectif ou répulsif entre celui qui lit et celui dont on lit l'histoire. Vous voyez donc que je suis loin l'avoir la taille du Balzac que Rodin a si admirablement soulignée dans la statue du boulevard Raspail.
[Ông muốn so sánh tôi với ông ta. Tôi sợ hỏng, ông ạ. Tôi không đồng ý với ông. Những nhân vật của Balzac, thực sự mà nói, cũng như những nhân vật của những tác giả Hy lạp, Corneille, Racine, Hugo, đấy là chưa nói đến mấy đấng như Shakespeare, Dante. Tất cả đều lớn hơn là bình thường, tự nhiên. Đến nỗi những nhân vật đó trở thành một thứ nguyên mẫu mà người ta dựa vào đó, mỗi lần lăm le miêu tả một cá nhân con người. Tôi không có thứ thông minh nhất mực như thế, của Balzac. Những nhân vật của tôi thì đều như vừa mới nặn ra, còn luộm thuộm, quê kệch lắm. Chúng sống vừa vặn cái quỹ thời gian của một cuốn tiểu thuyết, và nếu có vài độc giả còn vấn vương với chúng, ấy là vì cái bầu khí, một thứ thân tình gì gì đó, mà, trong khi đọc, đã tạo ra được mối liên hệ giữa kẻ đọc, và kẻ mà người ta đọc câu chuyện về kẻ đó. Ông thấy không, làm sao tôi có được cái tầm vóc khôi vĩ của Balzac, như được Rodin đưa vào tượng một cách đáng yêu tuyệt vời, đặt ở nơi Đại lộ Raspail.]
(Lettre à André Jeannot, 11 août 1986.)

Dostoïevski, Fedor Un concentré d'humanité. On lui doit une nouvelle notion de l'idée de culpabilité: un drame personnel, interne à l'âme de chacun, sans rapport aucun avec le Code pénal.
[Một cục người. Người ta nợ ông một ý niệm mới mẻ về phạm tội: một thảm kịch nội tâm của mỗi người, chẳng mắc mớ gì đến Hình luật]
(Réponses à une enquête de Raymond Queneau, 1950.)

Atmosphère
Ce que j'entends par « atmosphère» pourrait être traduit par« climat poétique ».
Cái gọi là không khí truyện, tôi gọi là khí hậu thơ…. Tôi nghi rằng điều mà đám phê bình gọi là không khí truyện của tôi, đó là chủ nghĩa ấn tượng của hội họa được áp dụng vào văn chương.

Écrivains contemporains
S'ils sont bons, ils me dépriment, mais s'ils sont mauvais ils me rendent vaniteux.
(Entretien avec Mara Scherbatoff et Nick de Morgoli, mai 1953.)

Nhà văn cùng thời.
Nếu họ viết bảnh, tôi tủi thân. Dở, phách lối.

[Bạn hiểu tại sao GCC phách lối, rồi chứ?]

Faulkner, William

Sans doute avez-vous lu les Faulkner? À mon sens, c'est celui qui a le mieux rendu la vie du Sud (Georgie, Caroline, Virginie). C'est aussi, avec Steinbeck, l'écrivain américain que je préfère. Très au-dessus d'Hemingway, à mon sens, qui est très européanisé.
[Chắc hẳn ông đã đọc Faulkner? Theo tôi, ông ta là tay bảnh nhất viết về Miền Nam. Tôi thích ông ta, và còn thích cả Steinbeck nữa. Thích hơn Hemingway nhiều. Tay này thành Tây mũi lõ mất rồi.]

(Lettre à André Gide, 26 février 1948.) 

Simenon và Mai Thảo

Mai Thảo rất mê Simenon. Gấu nhớ, có lần ngồi Quán Chùa, ông kể một giai thoại về Simenon, ông này nhận lời thách đố của công chúng, tự nguyện chui vào một cái lồng bằng thuỷ tinh, và cùi cụi viết trước bàn dân thiên hạ qua lại, và đến ngày mở cửa chuồng, bước ra với cuốn tiểu thuyết cầm trên tay.

Gấu nghe, cứ bị ám ảnh hoài.

Bây giờ đọc số báo Le Magazine Littéraire đặc biệt về Le Polar, thì mới biết, chuyện có thật, nhưng chỉ có một nửa!

Người đề nghị chuyện trên là Eugène Merle, ông chủ của Simenon, chủ tờ Paris-Soir, sau đó, là tờ Paris-matinal. Chính là khi làm tờ báo sau, mà ông đề nghị Simenon, với cái giá 50 ngàn francs, chui vô lồng kiếng, đặt tại sàn nhà hàng Moulin Rouge, ngày đêm dưới con mắt chứng kiến của công chúng, viết một cuốn tiểu thuyết với sự hợp tác của công chúng, đưa ra chừng hơn chục nhân vật, để công chúng lựa lấy ba, đề nghị cũng chừng trên chục cái tít, và công chúng sẽ rút ra một, viết trong ba ngày ba đêm, xong một cuốn tiểu thuyết

"Chỉ có chút phiền phiền nho nhỏ là, mọi người không tha theo dõi tôi, dù chỉ một phút, mà tôi, một tiểu thuyết gia, nhưng cũng còn là một con người, nghĩa là, có những nhu cầu riêng tư. Thế là một kiến trúc sư góp ý, cái lồng kiếng nên đặt tại một căn nhà ở phố Paradis. Nhưng Merle phá sản trước khi lồng kiếng hoàn tất. Vậy mà cũng không tránh khỏi lời đồn của công chúng. Nhiều người quả quyết đã từng nhìn thấy tôi ngồi trong đó. Có người còn dám thề thốt."

"Tuy nhiên, chuyện này dễ ợt đối với tôi, thường ra, tôi hoàn tất một cuốn tiểu thuyết trong hai ngày rưỡi."

*

Niềm bí ẩn đáng sợ.

Nhà văn Pháp, André Gide, kể lại, một lần một người thân nằm nhà thương; ông ghé thăm, và nhận thấy, người bệnh, người thăm bệnh, kể luôn ông, người nào cũng cầm trong tay một cuốn truyện của Georges Simenon!

Simenon, người Bỉ, viết văn bằng tiếng Pháp, sinh tại Liège năm 1903. Ngay từ trẻ, ông đã quyết định: sẽ viết văn. Mười sáu tuổi, làm ký giả cho tờ La Gazette de Liège. Thoạt đầu, lo tin vặt, sau tới chuyện trong nhà ngoài ngõ. Cuốn tiểu thuyết đầu tay, ký tên Georges Sim, ra đời năm 1921: “Trên cầu Arches, một câu chuyện nhỏ về Liège”. Dời đi Paris vào năm 1922 cùng với bà vợ đầu là một nữ họa sĩ, ông bắt đầu thực sự vào nghề bằng cách viết chuyện kể (contes), tiểu thuyết đăng nhiều kỳ (romans-feuilletons), đủ thể loại: trinh thám, huê tình (érotique), ướt át… Từ 1923 tới 1933, ông cho ra lò gần hai trăm tiểu thuyết, hàng ngàn chuyện kể, và rất nhiều bài báo.

Trong một cuộc phỏng vấn, ông cho biết, người “khám phá” ra ông, là nữ văn sĩ người Pháp, Colette. Bà khi đó làm cho một tờ báo, nơi Simenon dụt dè thử thời vận của mình.

“Ham làm văn quá” (nhiều tham vọng văn chương, ambitions littéraires), Colette phán. Chỉ một câu đó, Simenon ngộ ra liền. Từ đó, ông xây dựng thế giới của mình, bằng những nhân vật bình thường, những ngôn từ bình thường. (1) Những câu chuyện của ông, cũng bình thường, và có thể xẩy tới, cho bất kỳ một con người bình thường nào trên đời.

Độc giả người Việt chúng ta có thể mượn truyện ngắn Sợi Tóc của Thạch Lam, để làm một nhịp cầu đi vào thế giới văn chương của Simenon. Đây là câu chuyện một anh chàng nghèo ơi là nghèo, được bạn bè đãi một chầu, khi ra về, vô tình mặc lộn áo khoác, trong có bóp tiền dầy cộm. Khoảnh khắc ‘sợi tóc’ bắt đầu: nên hay là không nên ‘cứ thế tà tà ra về, chơi luôn cái bóp’? Những nhân vật của Simenon đa số đều là những con người bình thường, một ngày đẹp trời nào đó, bỗng đụng chuyện bất thường; thí dụ như trong “Người nhìn xe lửa chạy qua” (L’homme qui regardait passer le train, 1938), một nhân viên suốt đời làm lụng cực khổ, với hy vọng về hưu có tí tiền còm, đùng một cái, tay chủ tuyên bố vỡ nợ, quơ hết tiền bạc, trốn lên Paris với bồ. Đúng lúc trốn đi, chủ tớ đụng độ, anh đầy tớ quá thất vọng vì giấc mộng an hưởng tuổi già tan tành, đã quá tay đẩy ông chủ xuống sông, chỉ kịp cứu được (chỉ kịp níu lại được) chiếc cạc táp. Trong là tiền. Vô số là tiền. Thêm địa chỉ cô bồ.

Anh lần tới, lạc vào một thế giới khác. Thiên Thai, hay Thiên Đàng là như thế này ư? Được cung phụng hết mình, đêm nào cũng Nhất Dạ Đế Vương, nhưng làm sao quên được trần gian cực khổ?

Trần gian khổ cực, có điều gì không thể quên? Hóa ra là, anh có thói quen không thể bỏ: cứ 5 giờ sáng thức giấc, mò ra đầu ngõ, nhìn đoàn xe lửa phóng qua.

Câu chuyện chấm dứt khi cảnh sát mò tới, anh nhân viên bỏ Thiên Đường/Địa Ngục, cứ hướng Địa Ngục/Thiên Đường mà chạy. Cảnh sát chỉ kịp chứng kiến cảnh tượng anh gối đầu lên đường ray, trong khi chuyến xe tốc hành buổi sáng đang lao tới…

George Steiner, trong một bài phỏng vấn trên tờ Điểm sách Paris, đã coi Simenon là tiểu thuyết gia dị thường nhất của thời đại chúng ta. Ông phân biệt: “Có những cuốn tiểu thuyết mà người ta gọi là lớn, chúng sống do nội dung mang tính ý thức hệ, mang tính trí thức. Khá nhiều tiểu thuyết của Thomas Mann là theo kiểu này. Cuốn Người Không Phẩm Chất (Man Without Qualities), của Musil, được hằng hà những triết gia cũng như là những nhà phê bình văn học bàn về nó. Nhưng cái này hiếm. Đừng đòi một chuyện như thế, ở nhà tạo giả tưởng dị thường nhất của thời đại chúng ta - đừng cười tôi chứ, bạn! - người đó là Georges Simenon. Tôi có thể lấy trên giá sách của tôi, chừng 10 hay 12 cuốn về Maigret, và nếu phải so với 5 hay 10 trang của Balzac, hay 20 trang của Dickens (ông này nhẩn nha thuộc bậc thầy, Balzac cũng vậy): Simenon chỉ cần hai hoặc ba đoạn. Có một cuốn Maigret mở ra với một tiếng ồn lớn. Ba giờ sáng tại khu Pigalle, khu phố cổ đèn đỏ Paris, tay chủ quán rượu kéo tấm sắt đóng cửa tiệm. Rầm một tiếng. Dội ra từ đó, là tiếng xe giao sữa, tiếng chân kẻ ăn sương trở về nhà kiếm giấc ngủ, tiếng người đi vô Khu Cầu Muối (Les Halles) kiếm đồ ăn sẵn, cho một ngày đang ló dạng. Simenon không chỉ đem đến cho bạn một thành phố, không chỉ một điều không một sử gia nào có thể vượt được, về nước Pháp, nhưng còn điều này: rằng hai hoặc ba con người liên quan tới câu chuyện, đã sẵn sàng trước mắt bạn. Bằng một cách nào đó, Simenon cho bạn nhận ra rằng những bước chân của người đàn ông vừa đóng sập tấm cửa, rồi những tiếng chân rời xa quán, cách chúng lết đi gợi sự tò mò. Và thế là bạn nhập vô mấu chốt quan trọng thứ nhất của câu chuyện. Đó là cái gọi là mysterium tremendum (điều rất thiêng), về sáng tạo ra một nhân vật tự chủ.”

Mysterium tremendum, Jacques Derrida trong bài viết về Kierkegaard, đã dịch là: bí ẩn đáng sợ, bí mật làm bạn run rẩy (a frightful mystery, a secret to make you tremble). Cũng trong bài viết, ông giải thích thêm: (God is the cause of) Thượng Đế là nguyên nhân của “the mysterium tremendum”.

Theo nghĩa đó, nhà văn là kẻ muốn ngang hàng với ông Trời.

Nhân vật “thần kỳ” Maigret, viên thanh tra cảnh sát với chiếc ống vố, được “người viết giả tưởng dị thường nhất của thế kỷ” sáng tạo ra vào năm 1929, trong cuốn “Pietr le Letton”. Được nhà xuất bản Fayard tung ra vào năm 1931, ông cò Maigret lập tức trở thành nổi tiếng, và càng nổi tiếng hơn nữa, khi được đưa lên màn ảnh qua tài tử Jean Gabin.

Như trên đã nói, Simenon sử dụng một thứ tiếng Pháp phổ thông, không dùng những chữ cầu kỳ, không “cố tình viết văn”, (1) nhờ vậy mà mà Jennifer tôi được hân hạnh làm quen với ông rất sớm, từ những ngày mới chập chững đọc văn ngoại: như một cách học tiếng Tây!

Mai Thảo cũng là một người rất mê Simenon. Một lần ngồi quán Cái Chùa, La Pagode, tại đường Tự Do, Sài Gòn (trước 1975), ông kể một giai thoại về Simenon, theo đó, tác giả đã từng tự giam mình vào trong một nhà kiếng, chung quanh thiên hạ qua lại, nhòm ngó, và cứ thế tỉnh bơ ngồi viết. Khi ra khỏi “chuồng giam”, là đã có, không phải một, mà hai cuốn tiểu thuyết! Theo Mai Thảo, đây là do ông nhận lời thách đố của một tờ báo.

Cuốn Maigret sau cùng, Maigret et Monsieur Charles, xuất hiện năm 1972, sau đó Simenon nghỉ viết. Với chiếc máy ghi âm, ông đọc hai chục bài “Dictées”, và sau khi cô con gái Mari-Jo tự tử, ông ghi lại mớ hồi ký khổng lồ về đời mình, Mémoires intimes (1981).

Simenon mất tại Lausanne vào năm 1989. Cả đời, ông cố gắng hiểu, thông cảm nỗi đau của nhân sinh, của cõi người, và cố gắng làm cho nó đỡ đau. Nhưng ông không làm sao hiểu nổi nỗi đau của cô con gái: cô đã lầm tình yêu của người cha, với tình yêu của một người bạn trai.

Niềm bí ẩn đáng sợ!

(1)  Trên tờ Le Magazine Littéraire số đã dẫn, ông phán: Mỗi chữ ngân nga mỗi cách đối với tai mỗi độc giả. Càng kiệm lời chừng nào tốt chừng đó. Càng tránh từ trừu tượng chừng nào, hay chừng đó.

Why do you think Gogol interested you?

SIMENON:

Maybe because he makes characters who are just like everyday people but at the same time have what I called a few minutes ago the third dimension I am looking for. All of them have this poetic aura. But not the Oscar Wilde kind-a poetry which comes naturally, which is there, the kind Conrad has.

Theo ông, tại sao Gogol lại làm ông quan tâm?

Có thể, bởi vì ông ta tạo ra những nhân vật giống y hệt những con người hàng ngày, nhưng cùng một lúc, họ có cái, lúc nẫy tôi có nói, cái chiều thứ ba mà tôi tìm kiếm. Tất cả họ đều có cái mà tôi gọi là hào quang thơ. Không phải kiểu của Oscar Wilde - một thứ thơ đến một cách tự nhiên, cái thứ mà Conrad có. (1)

Borges có phán 1 câu, TV lập đi lập lại nhiều lần, thơ là để trao cho thi sĩ.
Nabokov cũng phán như thế, với 1 tí khác biệt, về nhà văn. Ông phán về Gogol:
Trong một tiểu luận về Gogol (1944), dành cho những độc giả không chuyên, không rành tiếng Nga, Nabokov đã đưa ra một Gogol với một tầm nhìn lớn, nhưng luôn bám vào chi tiết.

Bạn đọc 1 nhà văn thứ thiệt, là thể nào bạn cũng vớ được 1 câu, chỉ 1 câu thôi, cho biết, đây là nhà văn.

Tuyệt tác thế giới
Simenon par Paris Review

Câu hỏi chót. Ông có bao giờ bị bực mình vì những lời phê phán của mấy ông phê bình gia, và có khi nào sự phê phán của họ khiến ông thay đổi cách viết?

Chẳng bao giờ có chuyện đó. Tôi rất cứng cựa trong cái việc viết của tôi, và tôi đi theo đường của tôi. Trong vòng hai mươi năm trời, mấy thằng vỗ ngực xưng tên là phê bình đó, chúng chỉ nói, cùng một điều: Đã đến lúc thằng cha Gấu phải cho ra đời một cuốn tiểu thuyết tổ chảng, trong đó có chừng hai chục tới ba chục nhân vật. Chúng ngu quá không hiểu Gấu chỉ viết Tạp Ghi, viết Tin Văn, viết Net… Gấu sẽ chẳng bao giờ viết một cuốn tiểu thuyết lớn. Cuốn tiểu thuyết lớn của Gấu, là trang Tin Văn, trên đó khảm tất cả những gì Gấu viết. Ông hiểu Gấu chưa?
Hiểu. Nhân tiện, chúc mừng sinh nhật ông Gấu!

Tks
*
Mi cứ viết ba cái lăng nhăng, nó lậm tới xương, tới tuỷ, làm độc tới cái phần ngu ngơ nhất của trái tim của mi rồi, Gấu ơi!
Gấu Cái
*
Vào cái lúc đầu đời, có tác phẩm, tác giả nào ông mặn?
Có lẽ người gây ấn tượng mạnh nhất ở nơi tôi là Gogol. Và tất nhiên, Dos, nhưng không ghê bằng Gogol.

RESURRECTION

JOHN BANVILLE

An Inspector Calls

Pietr the Latvian

By Georges Simenon

(Translated by David Belles)

(Penguin Classics 162pp £6.99)

The Late Monsieur Gallet

By Georges Simenon

(Translated by Anthea Bell)

(Penguin Classics 176pp£6.99)

The Hanged Man of Saint- Pholien

By Georges Simenon

(Translated by Linda Coverdale)

(Penguin Classics 144pp £6.99)

To start with, appropriately, a confession of guilt. Although there could be no greater admirer than I of Georges Simenon, I had not until now read a single one of his Maigret novels. The Simenon I know and revere is the author of such extraordinary fictions as Dirty Snow, Monsieur Monde Vanishes and The Strangers in the House. These are examples of what he called his romans durs, or 'hard' novels, and they represent the achievement he was most proud of, and rightly so. Yet many readers are unaware of these works; for them, Simenon is notable solely as the creator of one of the most famous, most believable, most enduring and endearing fictional sleuths, Detective Chief Inspector Jules Maigret of the Paris Flying Squad.
    Pietr the Latvian is the first novel in which Maigret figures, and it is the first in the complete Maigret series - 75 titles in all- which Penguin will be publishing' in new versions by various translators, at the rate of one a month over the coming years. It is a splendid undertaking: what a pleasure it will be to have all the books in a uniform edition.
    Pietr-le-Letton, as it was originally called, was published in serial form in the French weekly magazine Ric et Rac in 1930. It was a great success, and the second book in the series, The Late Monsieur Gallet, published the following year, was launched with a spectacular party, the invitations to which came in the form of police records, while actors dressed as policemen tended the doors. One can to some extent see why Simenon the showman was never fully accepted by the Parisian literary world, although Andre Gide, to his eternal credit, hailed him as 'the most genuine novelist we have had in literature'. Maigret sprang to life fully formed and this is how Simenon described his birth:

I recall sitting in a cafe one sunny morning ... I'd had one, two, maybe three small schnapps laced with a dash of bitters. In any case, an hour later, slightly sleepy, I began to imagine a large powerfully built gentleman I thought would make a possible inspector. As the day wore on, I added various accessories: a pipe, a bowler hat, a thick overcoat with a velvet collar. And since it was cold and damp ... I put a cast-iron stove in his office.

What is perhaps most remarkable in that passage is the nonchalant mention of the two or three glasses of schnapps-and-bitters in the morning (small wonder that an hour later Simenon was slightly sleepy). All his life he was a great drinker- numerous bottles of wine every day, driven home with cocktails and the odd beer - and an even greater womanizer. Talking to the film director Federico Fellini in 1977 Simenon confessed, or boasted, 'I did a sum a year or two ago and since the age of 13 and a half I have had 10,000 women.' Later, his long-suffering wife, Denyse, recalculated the figure to 1,200. Obviously the stolid and uxorious Maigret was not a self-portrait. Early on in Pietr the Latvian the figure of Simenon's hero is precisely delineated:

He was a big, bony man. Iron muscles shaped his jacket sleeves and quickly wore through new trousers. He had a way of imposing himself just by standing there. His assertive presence had often irked many of his own colleagues.

As a law enforcer Maigret is highly ambiguous. In the first three novels in which he features - The Late Monsieur Gallet and The Hanged Man of Saint- Pholien will be published shortly - he gets his man, all right, and justice of a sort is done, but there is little satisfaction in it for him, and he ends up sadder though not all that much wiser. If one were to wish for the polar opposite of Hercule Poirot, Maigret would be it, even though he has just as many little grey cells as Agatha Christie's famous Belgian.
    Pietr the Latvian is a somewhat rough diamond. Clearly it was written at speed, and while one would not go so far as to say that the result is slapdash, much of the writing is clumsy or unfocused - a writer can be judged for laziness or shameless haste by the frequency with which he uses exclamation marks, and in this book they abound. The plot is great fun but pure hokum, though the ending, with Maigret and his quarry in a hotel room together sharing a bottle of rum while their drenched clothes are drying in front of a stove, is striking for both its poignancy and its verisimilitude.
    When he put his mind to it and employed all his skills Simenon was a great writer, and even in this rather dusty little novel there are moments when the genius shows through. No one was more skilled at setting a scene with the fewest words and the minimum of fuss. Here are three examples, the first from Pietr the Latvian:

The station loudspeaker announced the departure of a local train. Somebody was running somewhere. Beside one of the carriages of the Etoile du Nord there was a small group waiting for something. Three of them, in railway company livery.

Next, the removal of the remains of the late Monsieur Gallet: 'The undertakers' men were talking under their breath out in the sunlight, close to the window ... A little later, the stretcher bumped into the corridor walls as it was carried in. Madame Gallet uttered a small sob, and her son patted her on the shoulder while still looking elsewhere.' In The Hanged Man of Saint-Pbolien, a young man has shot himself in a hotel bedroom - Simenon had a fascination with hotels and bedrooms, and even gave one of the romans durs the title Three Bedrooms in Manhattan - leaving behind his pathetically meagre dinner: 'On the table lay the two sausage bread rolls, still wrapped in paper. A fly was sitting on them.'
    The Hanged Man is the best of the three books under consideration here. It is based on a murky episode in Simenon's youth in Liege, when he was running with a dissolute group of bohemians and would-be artists calling themselves 'La Caque'. On a winter night the group met for a session of drunken debauchery, and in the morning one of their number, Joseph Jean Kleine - he was well named, being of slight stature -was found hanging by his scarf from the door-knocker of the Church of Saint- Pholien. Was it suicide, as at first it seemed, or murder? And how significant was it that Simenon had been the last person to see Kleine alive? The incident continued to haunt the author for many years. In the novel based on it, Maigret solves the riddle of the young man's death, but in real life the riddle remained. Who was to blame? 'I plead not guilty on our behalf,' Simenon later wrote, yet went on, 'in the last resort, wasn't it us who killed him?' Maigret and the seamy world in which he moves were not purely the inventions of a prodigious imagination.

Literary Review, Dec 2013/Jan 2014

“Maigret trở lại”

LE ROMAN ET LA PROCRÉATION
(Gabriel Garcia Marquez: Cent ans de solitude)

C'est en relisant Cent ans de solitude qu'une idée étrange me vient: les protagonistes des grands romans n'ont pas d'enfants. À peine un pour cent de la population n'a pas d'enfants, mais au moins cinquante pour cent des grands personnages romanesques quittent le roman sans s'être reproduits.

Tiểu thuyết và sự sinh đẻ.

Trong khi đọc lại TNCD, một ý lạ đến với tôi: những nhân vật chính ở trong những cuốn tiểu thuyết lớn đều tuyệt tự. Chưa tới 1% dân số tiểu thuyết không có con cái, nhưng ít ra là 50% những nhân vật tiểu thuyết lớn từ giã tiểu thuyết, và không được tái chế, tái sản xuất.
Kundera.

Gide cũng đã từng chê Malraux, trong tiểu thuyết của Malraux, không có tiếng cười, không có con nít.

Simenon, khi được hỏi, tại sao Maigret không có con, ông cho biết, đó là do bà vợ đầu của ông không muốn điều này, và vì vào thời gian sống với bà, do chưa từng có hạnh phúc làm bố, nên không làm sao tả được những cái lỉnh kỉnh, như nửa đêm vợ đánh thức đi pha sữa cho con, hay khi về nhà, con chạy ra ôm lấy bố....

Phóng viên:

Hãy lấy thí dụ nhân vật bảnh nhất của ông, Maigret. Hoặc là Maigret sau cùng giống ông, hoặc là ngược lại, anh ta có những ý này ý nọ về cuộc đời là do thuổng ông?

Simenon:

Thoạt đầu Maigret rất đơn giản. Một người đàn ông kịch cợm, hiền lành, tin vào trực giác hơn là vào sự thông minh, hơn là những phương pháp này nọ, như lấy dấu tay, của cảnh sát. Anh ta cũng sử dụng nó, do phải bắt buộc, nhưng không tin vào nó. Mỗi thứ một tí, sau cùng là hai đứa chúng tôi giống nhau. Thật khó mà biết anh ta xáp lại gần tôi, hay là tôi xáp lại bên anh ta. Chắc chắn là có những thói hư tật xấu, hay tính tốt tôi thuổng của anh ta, và ngược lại. Thí dụ: Người ta hay hỏi tôi là tại sao Maigret không có con, trong khi anh ta thực tình muốn…

Gấu nhớ là, trong những ngày gặp lại cô bạn ở nơi xứ người, có lần cô hỏi Gấu một câu, trong đám con của anh, có đứa nào như anh không, [nghĩa là cũng say mê văn chương, như anh, và sau này, biết đâu, sẽ say mê một người nào đó, như tôi, và lập lại được cái điều tôi và anh không thể làm được…].
Ui chao, Gấu mới tưởng tượng tới đó, là sướng mê tơi, nhưng buồn bã lắc đầu, không có đứa nào ngu ngốc như Gấu cả, nghĩa là yêu mà sợ đến không dám cầm tay người yêu!
*

… nghĩa là cũng say mê văn chương, như anh, và sau này, biết đâu, sẽ say mê một người nào đó, như tôi, và lập lại được cái điều tôi và anh không thể làm được....

“Maigret trở lại”. Banville điểm mấy cuốn mới ra lò của Simenon, toàn những cuốn Gấu mê hồi mới lớn!

"Tui thú thực chưa từng đọc Maigret", Banville phán. Nhưng tiểu thuyết Simenon, thứ dữ, romans durs, thì là sách gối đầu giường, trong số đó có Tuyết Dơ, Dirty Snow, thí dụ.

TV sẽ đi cả hai bài về Maigret. Bài kia, trên The Intel, AN AGELESS MAIGRET (1)
Bonus thêm, bài từ hồi còn Xề Gòn

Gấu chưa từng đọc Banville tiểu thuyết gia. Nhưng essays, điểm sách, tản mạn, thì lại quá mê. Bài điểm của cuốn Nhà Hội thật tuyệt. Nó làm Gấu nhớ tới những ngày ở Đỗ Hòa. Bài Âm Nhạc của Trái Cầu thì lại làm nhớ BHD.

Âm nhạc của trái cầu

Chúng ta chẳng bao giờ trưởng thành - chỉ nhiều tuổi thêm lên, rồi thì già – và sự cần thiết đồ chơi của chúng ta thì không bớt đi. Tôi vẫn nhớ rõ ràng thật là khủng, những giọt nước mắt cay đắng, giận dữ, mà 1 thằng bé là tôi ngày nào, nhỏ ra ròng ròng, khi, trong một lần cả gia đình làm chuyến dã ngoại, vào một bữa Chủ Nhật, buổi chiều, ở Cistecian Abbey, ở Mount Melleray, ở County Waterford và bà má của tôi đã từ chối mua cho tôi, trong một tiệm bán quà lưu niệm ở đó, một cuốn thánh kinh thu nhỏ, có cái bìa bằng da dê màu trắng mà tôi đã nhắm nhìn nó, thèm muốn nó đến đỏ cả con mắt.
Vào những ngày này, tôi viết những cuốn tiểu thuyết của tôi trong những cuốn vở được làm bằng tay, riêng cho tôi, bởi một trong vị tổ sư làm sách đương thời, Tom Cains. Những cuốn sách đẹp ơi là đẹp, được phủ bằng giấy Cockerell với những cái gáy sách bằng giấy thuộc da bê, chúng thì hơn hẳn những đồ chơi, tất nhiên, nhưng, mặc ai nói gì thì nói, tôi lúc nào vẫn nhìn thấy, ở trong những cuốn sách làm bằng tay đó, một sự an ủi, một sự hoài nhớ thì đúng hơn, về cái cuốn thánh kinh đã quên, hụt có, suốt đời thiếu nó, ngày nào.

Chữ và Việc
TSVC